ماجراجویی بزرگ؛ تایید رسمی خروج اولین دست‌ساز بشر از منظومه شمسی

مرز هلیوسفر، تنها با نگاه کردن نمی‌توان درک کرد که آیا مهد تمدن بشر پشت سر گذاشته شده و در میان فضای میان دو ستاره غوطه‌ور شده‌اید یا نه؟ در آنجا تنها فضای ژرف و خالی را می‌توان دید، فرقی نمی‌کند که کدام طرف مرز نامرئی هلیوسفر باشید.

براساس گزارش CNN، اما دانشمندان در ناسا ساعاتی پیش با ارائه شواهد مستحکمی رسما اعلام کردند فضاپیمای ویه‌جر 1 ناسا از این مرز نامرئی و بسیار مشهور عبور کرده و به عنوان اولین دست‌ساز بشر که توانسته مرز هلیوسفر رد شود، مرز مغناطیسی که خورشید منظومه شمسی، سیاره‌هایش و بادهای خورشیدی را از از بقیه کهکشان راه شیری جدا می‌کند، فصلی جدید را در تاریخ اکتشافات فضایی بشر به نام خود به ثبت رسانده‌است.
به گفته اد استون دانشمند ارشد ماموریت ویه‌جر‌ها، ویه‌جر در خروج از هلیوسفر و آغاز سفر در میاد اقیانوس‌های کهکشانی میان ستارگان، به دیگر اکتشافات تاریخی فضایی، اولین سفر به مدار زمین و اولین قدم برروی ماه، پیوسته‌است.

براساس گزارش‌هایی که به تازگی در نشریه ساینس منتشر شده، ویه‌جر در 25 آگوست 2012 به مرز میان‌ستاره‌ای نزدیک شده‌بود و شاید پیش از این شنیده باشید که در خبرهای مختلف خروج ویه‌جر از مرز منظومه شمسی اعلام شده‌باشد، اما ناسا روز پنجشنبه به صورت رسمی اعلام کرد که فضاپیمایش از منظومه شمسی خارج شده‌است.
دو فضاپیمای ویه‌جر 1 و 2 با فاصله 16 روز در سال 1977 سفر ماجراجویانه خود را به فضا آغاز کردند و پس از 36 سال، تا روز پنجشنبه که خبر رسمی خروج ویه‌جر 1 از منظومه شمسی اعلام شد، فاصله ویه‌جر1 تا زمین 18.8 میلیارد کیلومتر بوده‌است. فاصله ویه‌جر2 تا زمین درحال حاضر 15.3 میلیارد کیلومتر است.

ویه‌جر1 درحال حاضر تنها دست‌ساز بشر است که توانسته از منظومه شمسی خارج شود، اما اگر برای این منظومه تعریفی سختگیرانه‌تر قائل شده و ستاره‌های دنباله‌دار دورافتاده را نیز شامل آن بدانیم، به گفته استون برای خروج کامل از آخرین بقایای منظومه شمسی باید 30 هزار سال صبر کنیم. همچنین استون می‌گوید نزدیک‌ترین زمانی که ویه‌جر بتواند خود را به نزدیکی ستاره‌ای برساند 40 هزار سال دیگر خواهد بود.

ناسا چگونه خبردار شد؟
ویه‌جر که هم‌اکنون از سرعتی بیش از 60 هزار کیلومتر بر ساعت در حرکت است، خبر خروجش را به همراه یک کارت‌پستال برای ناسا ارسال نکرده‌است، از این رو دانستن اینکه آیا فضاپیما خارج شده یا نه برای ناسا بسیار پرچالش بوده‌است. به گفته استون فضاپیما خود قادر به گفتن لحظه خروجش نیست و تنها تجهیزات هستند که می‌توانند خارج یا داخل بودن آن را به اطلاع ما برسانند. دشواری دیگر از کار افتادن ابزار اندازه‌گیری پلاسما، حالتی از ماده مملو از ذرات باردار، در سال 1980 است که کار خبررسانی خروج ویه‌جر را دشوارتر کرده‌بود.

دانشمندان برای آگاهی از این موضوع امواج پلاسمایی که فضاپیما را در برگرفته بودند را ردیابی کرده و از اطلاعات آن برای محاسبه تراکم استفاده کردند. نوساناتی که درون پلاسما ردیابی شده بود ناشی از فوران کرونالی خورشیدی بود که در سال 2012 رخ داد و منجر به وقوع پدیده‌ای شد که استون آن را سونامی باد خورشیدی نامید. این امواج در بهار امسال به ویه‌جر رسیدند.
محاسباتی که از 9 آوریل تا 22 می انجام شدند نشان دادند فضاپیما در آن زمان در منطقه‌ای با تراکم الکترونی 0.08 در هر سانتیمتر مکعب بوده‌است. این تراکم در فضای میان‌ستاره‌ای بین 0.05 و 0.22 در هر سانتیمتر مکعب در نوسان است. دانشمندان حدس می‌زدند که ویه‌جر در زمانی قبل از ماه آوریل از منظومه خارج شده از این رو اطلاعات قدیمی‌تر فضاپیما را مطالعه کرده و دریافتند تراکم الکترونی اطراف آن در ماه‌های اکتبر-نوامبر 0.006 الکترون در هر سانتیمتر مکعب بوده‌است.

با استفاده از این ارقام و در نظر گرفتن مسیر 520 میلیون کیلومتری که ویه‌جر در طول یک سال طی می‌کند، محققان تخمین زده‌‌اند که فضاپیما اواخر آگوست سال گذشته منظومه شمسی را ترک کرده‌‌است. کاهش میزان ذرات خورشیدی، افزایش میزان پرتوهای کیهانی و تغییر جهت میدان مغناطیسی که ویه‌جر را در بر گرفته از دیگر عواملی هستند که دانشمندان آنها را برای اثبات خروج فضاپیما از منظومه گواه گرفته‌اند.
حافظه ویه‌جر1 بسیار کمتر از حافظه یک گوشی موبایل معمولی و ساده بوده و تنها 68 کیلوبایت است از این رو دانشمندان هر روز با این فضاپیما ارتباط برقرار می‌کنند تا بتوانند اطلاعات جدید درباره فضای میان‌ستاره‌ای را از این فضاپیما دریافت کنند. دانشمندان می‌توانند با کمک تجهیزات این فضاپیما تراکم بادهای ستاره‌ای، سرعت و حرارت آنها را محاسبه کنند.