تالِس یا طالِس(به یونانی: Θαλης)(به انگلیسی:[۱]Thales)؛ فیلسوف مکتب مَلَطی بود. از او-که در نیمهٔ دوم سدهٔ ششم پیش از میلاد میزیست- به عنوان آغازگر فلسفه و نخستین چهرهٔ علم یاد میشود. یونانیان او را در شمار حکمای سبعه آوردهاند.
تالس ملطی در حدود سال ۶۲۴ پیش از میلاد در شهر میلیتوس در ایونیه (غرب ترکیه امروزی) به دنیا آمد. پدر وی اکسامیس و مادرش کلئوبولینه نام داشتند.او بیشتر عمر خود را در سفر گذراند. مشهور است تالس در ۸۰ یا ۹۰ سالگی، هنگامی که نظارهگر یک مسابقه ورزشی بودهاست، از فرط گرما و تشنگی و ناتوانی جان سپردهاست....
ریاضیٌات و اخترشناسی
تالس در سال ۵۸۵ قبل از میلاد، وقوع یک خورشیدگرفتگی را پیش بینی کرد.گروهی معتقدند که تالس دب اصغر را کشف کرده و گروهی نیز معتقدند وی اهمیت آن را در کشتیرانی شناختهاست.
در ریاضیٌات، قضیهٔ تالس را به وی نسبت میدهند؛ و مورخی به نام پروکلوس گزارش میدهد که تالس توانسته بود با کشف این قضیه، فاصلهٔ کشتیها را از دریا تا ساحل، تعیین کند.
همچنین مورخ دیگری به نام دیوژنس مینویسد: «تالس در واقع ارتفاع اهرام مصر را به وسیله سایهٔ آنها اندازهگیری کرد و آن از راه مشاهدهٔ زمانی بود که سایه ما مساوی بلندی قامت ماست.»
سیاست
زندگی سیاسی تالس بیشتر به درگیری ایونیها در دفاع از آناتولی، در برابر قدرت فزایندهٔ ایرانیان که در آن زمان به تازگی به آن منطقه وارد شده بودند؛ بر میگردد.به این ترتیب، آژی دهاک و کورش کبیر از معاصران تالس در ایران بودهاند.
نظریات فلسفی تالس
یونانیان باستان، طبیعت را در چهار عنصر خاک، آب، هوا و آتش خلاصه کرده بودند.تالس این فرضیه را مطرح کرد که همهٔ این اشکال را میتوان در یک عنصر نخستین، وحدت بخشید.او این عنصر نخستین جهان یا آرخه(به انگلیسی:arxe) را آب دانست. امروزه نمیدانیم که منظور دقیق وی از این گفته چه بودهاست. شاید او بر این اعتقاد بوده باشد که همه چیز از آب پدید آمدهاست و دوباره به آب مبدٌل میگردد.
اما چرا او آب را به عنوان آرخه معرفی کرده است؟ به احتمال قوی، این خاصیت آب که به وضوح و در برابر چشمان تالس میتوانسته به صور بخار و یخ درآید و مجددا به صورت آب ظاهر گردد، در طرح این فرضیه موثر بودهاست. (در آن زمان مفاهیم انرژی و حالات سه گانه جامد، مایع و گاز برای ماده تقسیم بندی نشده بودند.)
به علاوه وی در شهر ساحلی ملطیه زندگی میکرده، که آب برای اهالی آن اهمیت زیادی داشتهاست. همچنین زمانی که در مصر به سر میبردهاست، یقینآ به حاصلخیزی مزارع بعد از طغیان و فرونشستن آب رودخانه نیل، توجه داشته و دیدهاست که چگونه پس از هر بارندگی، کرمها پیدا میشدهاند.
سیٌالیٌت، بی شکل بودن آب و جنبش و پیدایی آن در مظاهر حیات، میتوانند از دیگر عللی باشند که تالس را به این اندیشه که بن هر چیز آب است، سوق دادهاند.
تالس به روح نیز معتقد بود؛ اما نه به عنوان امری مجرد، بلکه به مثابه نیروی حرکت دهنده و جنبانندهٔ اشیا. وی روح را نیز خدا میداند. سرانجام تالس به این نتیجه رسید که «همه چیز پر از خدایان است». تالس تصور میکرد که جهان مملو از نیروهای محرک نامرئی است. مسلمآ منظور او از خدایان نیز همین نیروهای محرک بودهاست و به خدایان یونانیان باستان، ارتباطی ندارد.
جایگاه و اهمیت نظریات فلسفی تالس
نظر تالس مبنی بر اینکه بن همه چیز آب است، بیش از حدس و گمان نبود؛ و نه او و نه بسیاری که پس از او آمدند، راهی برای آزمودن نظریاتشان نداشتند؛ با این وجود علت اهمیت وی به عنوان یک اندیشمند چیست؟
تالس، نخستین فیلسوفان به شمار میآید.این لقب را از آن رو به تالس اعطا کردهاند که او نخستین متفکر از سلسلهٔ متفکرانی است که کوشیدند تا به جای تفسیر اسطوره شناختی، جهان را به روشی عقلانی توصیف کنند.
به واقع مهم ترین مسائلی که تالس را از نظر فلسفی در تاریخ اندیشه ممتاز میکنند، کوشش وی برای شناختن جهان از راه مشاهده و تفکر و واقع بینی، دور انداختن افسانههای دینی و تفسیرهای اساطیری، و تلاش جهت فهم جهان بیتوسل به خدایان و افسانهها و نیروهای نامحدود آنان است.